Бұршақ деген кім? Бұл сөз нені білдіреді және қайдан шыққан
«Бұршақтай өмір сүр» деген тіркес бүгінде тұрмыс құрып, отбасын құруға талпынбайтын бойдақ жігіттерге қатысты қолданылады.
Ал бұл бұршақ кім?
Этимология
15-18 ғасырлар аралығында Ресей мемлекетінде белгілі бір тап бобыл деп аталды. Оның құрамына жері жоқ жалғызбасты шаруалар кірді. Мұндай адамдарды «салық салынбайтындар» деп те атаған – олар жер салығынан босатылған. Шежірешілердің айтуынша, «бобыл» сөзі жалдамалы жұмысшыға қатысты шведтік boabyle терминінің бейімделген нұсқасы. Бұл тарихи құбылыстың жалғыз түсіндірмесі емес. Сондай-ақ «жалқау» және «ферме жұмысшысы» деген мағынаны білдіретін латыш және румын нұсқалары бар.
Ресейде кімге жақсы өмір сүру керек?
15 ғасырдың ортасынан бастап орыс жерінде бобылдар – «бобылдың квитренттік жазбасына» қол қойған адамдар пайда болды. Бұл құжат жазған адамды құқығынан айырды және оған көптеген міндеттер жүктеді, оны орындау үшін ол тамақ пен ең болмаса киім-кешек алды. Демек, бұршақтар іс жүзінде құлдыққа жалданған өте кедей адамдар болды.
Бобылдар ауылда да, қалада да өмір сүрді. Бұл тап өкілдері ұсақ сауда мен қолөнерді менсінбей, жалдамалы жер жұмыстарымен айналысты. Бобылдар көбінесе ғибадатханаларда өмір сүрді, олар шіркеу жерлерін өсірді. Бөтен жерді өз мақсатына пайдалану үшін олар жер учаскесінің иесіне арнайы салық – бұршақ шаруашылығын төлеуге мәжбүр болды.
Оқиғалардың хронологиясы
Бұршақ туралы алғашқы жылнамалық жазба 1500 жылдан басталады. Орыс жерінің негізгі еңбекші халқы оларды менсінбей қарады — олар паразиттер мен сауықшылар деп саналды. Мұндай пікірге ең алдымен бұршақтарға салықтық «жеңілдік» берілгені себеп болған. 1679 жылға дейін олар баждардың (салықтардың) стандартты жиынтығының тек жартысын ғана әзірледі.
17 ғасырдың аяғында жеке ауласы бар бобтар мен бобтар (кедей жесірлер) салық бойынша қарапайым шаруалармен теңестірілді. Бұл шара тиімді болып шықты: 1718 жылы бұршақ қожалығы шаруалар қауымының толыққанды бөлігіне айналды.
Өнер мен әдебиеттегі бұршақтар
«Боб» құбылысы суретшілерді, жазушыларды, ақындарды өзіне тартып, әлі де тартады. «Бобыл» шығармашылығының ең тән үлгісі — В.Г.Перовтың «Гитарист-бобыл» картинасы. Онда ескі күртеше мен жақсы тозған етік киген бейшара адам гитарада ойнап тұрған бейнеленген. Оның қасында үстелде бір бөтелке спирт пен жартылай бос стакан тұр. Сергей Есенин «Бобыл мен Дружок» әңгімесінде аянышты суретті бір сөзбен сипаттаған.
